Lingua dálmata

Oh My God!! They killed Lingua dálmata!! You bastards! Este artigo fala sobre un personaxe que acaba de atoparse coa Santa Compaña, se non desexas acabar igual a el basta enviar os seus pésames en diñeiro. Clique aqui pra ver quem te espera no inferno!

Dálmata Dalmata
Falado en: Croacia Montenegro Rexión: Costa do Adriático Total de falantes: 0 (todos morrean) Clasificación xenética: Itálica, Románica, Ítalo-occidental, Italo-dálmata Escrita: {{{escrita}}}
Estatuto oficial
Lingua oficial de: {{{oficial}}} Regulado por: {{{regulador}}}
Códigos de lingua
ISO: roa SIL: {{{sil}}} {{{mapalenda}}}

O dálmata é unha lingua romance extinta, antigamente falada na rexión croata de Dalmacia, estendéndose cara o sur até Kotor, na actual Montenegro. O nome provén da tribo pre-romana da familia lingüística iliria, os Dalmatae. O dialecto dálmata de Ragusa foi a lingua oficial da República de Ragusa, aínda que na súa maioría os seus habitantes falaban croata ou italiano.

Os falantes de dálmata vivían en cidades costeiras como Zadar, Trogir, Split, Dubrovnik, e Kotor (Jadera, Tragur, Spalatro, Raugia e Cattaro), cada unha das cidades posuía o seu propio dialecto, así como nas illas de Krk, Cres e Rab (Vikla, Crepsa e Arba).

Historia

A Lingua dálmata é (ou mellor, foi) unha lingua románica falada na rexión de Dalmacia, máis ou menos onde hoxe se atopa a Croacia. O dálmata, ou dalmático, é unha das poucas linguas cuxa morte ten unha data ben definida en 10 de xuño de 1898. É que ese día morreu Antonio Udina, o último falante do idioma que morreu despois dun ataque emo ao descubrir que era o último falante do idioma. En realidade, o dálmata morreu como lingua ben antes diso. Despois, se Udina era o último falante, ao final da súa vida xa non tiña máis con quen falar.

A sorte foi que, pouco antes de morrer, Udina foi entrevistado polo lingüista italiano Matteo Bartoli, que documentou a lingua e máis tarde publicou un libro coa súa descrición. Pero cando Bartoli fixo iso, a lingua dálmata xa era un morto-vivo con un conxunto de vocábulos e regras gramaticais que xa non servía para ningunha comunicación.

Como o dálmata, centos de persoas desas pequenas comunidades están morrendo día a día, ou porque os seus membros están deixando de usalas en favor de linguas hexemónicas como inglés e español, ou porque os seus últimos falantes están morrendo.

Dialectos

Case tódalas cidades desenvolveran o seu propio dialecto. Con todo, a maioría desapareceu antes de que se rexistraran, polo que o único rastro destes antigos dialectos son algunhas palabras prestadas en dialectos locais da actual Croacia.

Este idioma románico formou parte do sistema italo-romanés, especialmente pola ausencia s plural dos nomes (substantivos e adxectivos). Esta illa denomínase actualmente Krk (en croata), e a lingua tamén se falaba en Ragusa (Dubrovnik). O primeiro texto que presenta formas dálmatas é redactado en latín e data do século X. Os últimos textos en dálmata son do século XVI, no dialecto velhoto, e do XV, o ragusano.

Dialecto de Veglia

O Dialecto de Veglia entre outras cousas, que parece-se extinguido preto de 1900, na illa de Veglia, no norte do Adriático, o seu último refuxio dos croatas.

Exemplos de lingua dálmata

O texto seguinte corresponde á oración cristiá do Noso Pai en dálmata quizais rezando para que os protexeren dos croatas, engadindo ademais os seus equivalentes en italiano e romanés para comparar:

Galego	Dálmata	Italiano	Romanés
Noso Pai que estás no ceo:	Tuota nuester, che te sante intel sil,	Padre nostro, che sei nei cieli,	Tatăl nostru care eşti în ceruri,
santificado sexa o teu nome,	sait santificuot el naun to.	sia santificato il tuo nome.	sfinţească-se numele tău.
veña a nós o teu reino	Vigna el raigno to.	Venga il tuo regno.	Vie împărăţia ta.
e fágase a túa vontade	Sait fuot la voluntuot toa,	Sia fatta la tua volontà,	Facă-se voia ta,
aquí na terra coma no ceo.	coisa in sil, coisa in tiara.	come in cielo così in terra.	precum în cer, aşa şi pe pământ.
O noso pan de cada día	Duote costa dai	Dacci oggi il	Pâinea noastră cea de toate zilele,
dánolo hoxe;	el pun nuester cotidiun.	il nostro pane quotidiano	dă-ne-o nouă astăzi.
e perdóano-las nosas ofensas	E remetiaj le nuestre debete,	e rimetti a noi i nostri debiti,	şi ne iartă nouă păcatele noastre,
como tamén perdoamos nós	coisa nojiltri remetiaime	come noi li rimettiamo	precum şi noi le iertăm
a quen nos ten ofendido;	a i nuestri debetuar.	ai nostri debitori.	greşiţilor noştri.
e non nos deixes caer na tentación,	E naun ne menur in tentatiaun,	E non ci indurre in tentazione,	Şi nu ne duce pe noi în ispită,
mais líbranos do mal.	miu deleberiajne dal mal.	ma liberaci dal male.	ci ne izbăveşte de cel rău.

Véxase tamén

Para os usuarios sen sentido do humor, os nerds de Galipedia (a nosa sátira autorizada) ten un artigo pouco fiable sobre: Lingua dálmata.

Existe unha versión da Desgalipedia en Lingua dálmata.

Outros artigos

• Tuone Udaina